Kontynuując naszą serię „Praktyczne porady naszych ekspertów”, prezentujemy Wam najważniejszy dokument w transporcie morskim, niezbędny, aby transport przebiegał bez zakłóceń – KONOSAMENT.

Konosament morski – co to jest?

Konosament morski (Bill of Lading/BL) to morski list przewozowy, wystawiany przez armatora lub spedytora, potwierdzający przyjęcie towaru na statek. Dokument zostaje również wysłany do odbiorcy, który staje się upoważniony do przejęcia towaru w porcie docelowym. Konosament jest rodzajem papieru wartościowego, dzięki któremu możliwe jest przeniesienie prawa własności przewożonego ładunku. Osoba nabywająca konosament ma prawo do odbioru ładunku i dysponowania nim. Konosament nie jest umową przewozu, a jedynie potwierdzeniem przyjęcia ładunku do przewozu na trasie opisanej w konosamencie oraz zobowiązaniem wydania ładunku uprawnionemu odbiorcy w porcie przeznaczenia.

Jest mnóstwo rodzajów konosamentu w zależności od ich postaci (drukowany lub elektroniczny), sposobu ich wystawienia (imienny, na zlecenie, na okaziciela), osoby wystawiającej (armatorski lub spedytorski), czy od jego typu (załadowania, czysty/zaklauzulowany, liniowy/czarterowy, elektroniczny, bezpośredni, zwykły/przeładunkowy).

Podstawowe rodzaje konosamentów ze względu na sposób ich wystawiania:

• konosament imienny (straight B/L) – upoważnia do odbioru przez osobę wskazaną na dokumencie. Do zwolnienia ładunku w porcie przeznaczenia wystarczy jeden oryginalny egzemplarz BL.
• konosament na zlecenie (order B/L) – upoważnia do odbioru przez osobę wskazaną na dokumencie lub każdą, która nabyła go na drodze prawnej. Do zwolnienia ładunku w porcie przeznaczenia wymagana jest tzw. zwykła większość konosamentowa (czyli np. 2/3, 3/5 itp.)
• konosament na okaziciela (bearer B/L) – upoważnia do odbioru przez osobę, która jest w posiadaniu dokumentu. Właścicielem ładunku opisanego na konosamencie jest posiadacz wszystkich oryginałów.

Istnieją 2 postacie konosamentu:

• oryginal B/L – oryginalny wydruk, z podpisem i pieczątką przewoźnika
• sea waybill / telex release B/L – elektroniczny list przewozowy

Oryginal B/L wystawia się w kilku ponumerowanych egzemplarzach, a co ważne – każdy jest oryginałem dokumentu. Zazwyczaj występują 3 oryginały oznaczone kolejno 1/3, 2/3/ i 3/3. Ilość oryginałów jest nieograniczona, zależy od potrzeb klienta, ale zazwyczaj wystawia się 3 oryginały.

Istnieją również różne typy konosamentu: załadowania, czysty/zaklauzulowany, liniowy/czarterowy, elektroniczny, bezpośredni, zwykły/przeładunkowy.

Konosament można też podzielić ze względu na osobę wystawiającą:

• armatorski (Master B/L) – wystawiony przez armatora,
• spedytorski (House B/L) – wystawiony przez spedytora.

Pierwsza strona konosamentu (awers) powinna zawierać tzw. warunki konosamentowe, określające m. in. odpowiedzialność przewoźnika, procedury i sposób postępowania z towarem oraz odpowiedzialność załadowcy. To ta część „drobnym druczkiem”, ale radzimy zwrócić na nie uwagę – zmniejszy to ryzyko pojawienia się nieporozumień między zaangażowanymi stronami.

Treść drugiej strony konosamentu (rewers) w polskim prawie określona jest w przepisie art. 136 § 1 Kodeksu Morskiego i tu radzimy zajrzeć, my w skrócie przedstawiamy, co musi ona zawierać:

• dane nadawcy/załadowcy (shipper),
• dane odbiorcy ładunku (consignee),
• adres awizacji, pod który wysłane zostanie zawiadomienie o końcu podróży towaru (notify address),
• miejsce odbioru towaru (place of receipt),
• port załadunku (port of loading) oraz port wyładunku (port of discharge),
• waga oraz wymiary towaru (weight/measurements),
• opis ładunku (description of goods),
• liczba i rodzaj opakowań (number and kind of packages).
• informacja na temat płatności frachtu: freight prepaid (koszty transportu ponosi załadowca) lub freight collect (koszty ponosi odbiorca).

Prezentujemy Wam dodatkowe porady naszych ekspertów dotyczące konosamentu.

Zagubienie/kradzież/utrata

Konosament jest papierem wartościowym i w przypadku jego zagubienia wydanie ładunku zostaje wstrzymane przez przewoźnika/armatora, co w późniejszym czasie wiąże się z koniecznością poniesienia kosztów przetrzymania ładunku w porcie.

Zagubienie/kradzież/utrata oryginalnych konosamentów wymaga podjęcia dodatkowych skomplikowanych, drogich i długotrwałych procedur przez załadowcę oraz przedstawienia zabezpieczeń lub długotrwałych gwarancji bankowych przewoźnikowi/armatorowi w celu wydania towaru odbiorcy bez prezentacji oryginalnych konosamentów. U niektórych armatorów zgubiony konosament ma wartość 200 % lub nawet 300% wartości towaru zablokowanego przez bank w formie gwarancji bankowych na 2/3 lata. Warto też mieć świadomość, że w przypadku utraty konosamentu na okaziciela istnieje zagrożenie, że stracimy towar na rzecz „nowego okaziciela”.

Z doświadczenia naszych ekspertów wynika, że najczęściej konosament gubiony jest przez firmy kurierskie. Jeśli to firma kurierska zgubiła konosament, zażądajcie jego odnalezienia. Niestety firmy kurierskie nie mają możliwości ubezpieczenia przesyłki jako papier wartościowy.

Jeśli wina leży po innej stronie, skontaktujcie się z przewoźnikiem morskim i ustalcie, jaka jest procedura wydania ładunku w porcie docelowym w przypadku zagubienia konosamentu. Z reguły są to gwarancje bankowe oraz list gwarancyjny (LOI), czyli dokument stanowiący gwarancję zabezpieczenia przed konsekwencjami utraty konosamentu. Jednocześnie koniecznie poinformujcie swojego spedytora o fakcie zagubienia/kradzieży/utraty konosamentu – ekspercka wiedza branżowa oraz doświadczenie mogą się okazać niezwykle pomocne. Przewoźnicy posługują się różnymi wzorami dokumentów, Wasz spedytor ustali szczegóły dalszego postępowania i pomoże Wam pozyskać właściwe formularze.

Prewencja

Jak widać powyżej, zagubienie konosamentu prowadzi do sytuacji, w której musimy przygotować i pozyskać mnóstwo dodatkowych dokumentów. Jest to niezwykle czasochłonny proces, potrafi też sporo kosztować, dlatego radzimy, co zrobić aby zapobiec takim sytuacjom:

• Jeżeli to tylko możliwe, w kontrakcie handlowym ustalcie warunki, na podstawie których wystawia się elektroniczny list przewozowy – sea waybill. Taki rodzaj konosamentu nie może zostać zagubiony, a procedura odbioru towaru jest w jego przypadku prostsza.
• Przed wydaniem konosamentu przewoźnicy wydają spedytorom ich drafty, w celu naniesienia ewentualnych poprawek. Mimo, iż są to jedynie projekty, zachowajcie je – może to pomóc w rozpoznaniu ładunku w sytuacji zagubienia oryginału konosamentu.
• Stosowaną przez nas praktyką, która dodatkowo zabezpiecza konosamenty wysyłane przez nas do naszych Klientów jest zachowywanie skanu oryginału konosamentu oraz wysyłanie go wraz z datą oraz numerem przesyłki kurierskiej do Klienta mailem. W ten sposób Klient jest poinformowany o zbliżającej się dostawie konosamentu, dzięki czemu istnieje mniejsze prawdopodobieństwo jego zagubienia.
• Radzimy korzystać ze sprawdzonych firm kurierskich, które oferują usługę śledzenia przesyłki – to umożliwi nam poznanie ostatniego miejsca położenia konosamentu w przypadku jego zaginięcia.
• Pamiętajcie, że w przypadku zalania konosamentu płynem lub jego uszkodzenia, istnieje opcja wymiany całego zestawu oryginałów u armatora.
• Jeżeli pozwalają na to warunki umowy, zachęcamy do skorzystania z usługi Sea Waybill lub Telex Release.

Nie zapominajcie! Konosament jest ważnym papierem wartościowym, warto przechowywać go w bezpiecznym miejscu!